Fragment rozmowy z dr hab. Agnieszką Kwiatkowską-Zwolan, opublikowany w książce dr Magdaleny Janoty-Bzowskiej „Spotkanie z mistrzem – dyskusje w obszarze sztuk pięknych”, wydanej nakładem Wydawnictwa Akademii Pedagogiki Specjalnej, pod patronatem Instytutu Edukacji Artystycznej APS im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 2020
Twoje prace powstały na styku badania kultury i natury.
Zaczęłam od poszukiwania archetypów. Początki wszystkiego są zawsze najbardziej intrygujące. Wszystko jest świeże, bez zniekształceń. Ten, kto wymyśla jakąś teorię, silnie emanuje swoim entuzjazmem na odbiorcę.
Zagłębiłaś się w filozofii antycznej.
Pierwszy etap w dziejach filozofii jest dla mnie szczególnie ważny. Posługuje się uproszczeniem i jest dobrym punktem wyjścia do poszukiwań twórczych. Pierwsza idea to oscylowanie pomiędzy czterema żywiołami. Zawsze któryś z filozofów poszukiwał w nich początku świata. Zmaganie się z tradycyjnymi tematami jest wyzwaniem, nawet w dzisiejszych czasach.
Chciałaś artystycznie odpowiedzieć na koncepcje greckich filozofów przyrody?
To są moje graficzne odpowiedzi. Cykl prac w ramach „Panta rei” poświęcony jest żywiołom. Są nimi „Terra” – ziemia, „Aqua” – woda, „Ignis” – ogień i „Pneuma” – powietrze. Dodałam jeszcze pojęcie „Logos”. Poszukiwanie archetypów jest dla mnie naturalnym dążeniem do porządkowania wiedzy o sobie samej. Jest ono równoznaczne z potrzebą poznania. W tej roli człowiek staje się demiurgiem dążąc do okiełznania chaosu. Próbuje określić swoją rolę w otaczającym go wszechświecie. W kontekście moich prac tworzenie istnieje jako proces. Żywioły rozumiane są przez mnie jako pierwiastek twórczy. Współcześnie utożsamia się je z niszczycielską siłą. W starożytności spełniały rolę archetypiczną. Stanowiły o zmienności materii. Punktem wyjścia do koncepcji cyklu jest takie ich rozumienie.
Cykl obejmuje dwadzieścia cztery grafiki.
Są to barwne odbitki w technice linorytu połączonego z kolografem, karborundem, kolażem, rysunkiem i suchą igłą. Graficzne arche stanowi matryca. W moim przypadku jest to tektura – proste, pozornie nieszlachetne tworzywo. Z wykształcenia jestem malarzem, więc w moich pracach zaczynam jak malarz – od gestu. Pracuję masą klejową wydobywając z pamięci obrazy i skojarzenia. Następnie przychodzi moment uporządkowania, poszukiwania ładu i harmonii. Wydobywam faktury, ryję, drapię różnymi narzędziami. Brutalna ingerencja w strukturę matrycy jest jak wizyta u psychoterapeuty.
Ład i porządek zestawiasz z dynamiką działania.
Głęboka analiza emocji podlega racjonalnemu dostosowaniu do koncepcji i inspiracji. W mojej twórczości bardzo ważną rolę odgrywa kontrast. Najsilniejszy wynika z zestawienia dwóch odmiennych materiałów, takich jak tektura i linoleum. Jest to koegzystencja tego, co we mnie emocjonalne z tym, co racjonalne. Formy kolografu przeciwstawiam przemyślanym kształtom linorytu. Nieregularność tekturowych krawędzi kontrastuje z liniami ciętymi nożem. Linoryt jest dla mnie uosobieniem niematerialnego światła, niemalże platońskiej idei, dlatego jego kształty wynikają z geometrii. Koła i trójkąty, najprostsze kształty geometryczne, przez wieki wykorzystywano do budowy niezwykle skomplikowanych teorii i twierdzeń. Symbolizowały nieskończoność oraz idealne proporcje w sztuce. Używano ich do budowy abstrakcyjnych koncepcji w teorii sztuki oraz percepcji wzrokowej. Wszystkie te informacje są dla mnie ważne i tkwią w podświadomości podczas powstawania grafik. Doprowadzam swoje matryce do znaków, zbliżając się do myślenia bliskiego plakacistom. Kontrasty lśniących od barw powierzchni linoleum zestawiam z chropowatością tektury, próbując osiągnąć w ten sposób wielowymiarowość zarówno formalną, jak i treściową. Tonalne przejścia barwy powodują złudzenia przestrzenne, takie jak zapadanie się, zakrzywianie płaszczyzny.
Cykl otwiera „Aqua”.
To pojęcie inspirowane koncepcjami Talesa i Heraklita. Woda rozumiana jako archetyp jest dla mnie szczególnie ważna. Chciałoby się powiedzieć, najbardziej racjonalna, wpisana w koncepcję ewolucji. Bez wody nie ma życia. W naszą codzienność zostały wpisane powszechnie znane heraklitowe powiedzenia, że wszystko płynie i nie wchodzi się dwa razy do tej samej wody. W idei powstania świata z wody, intrygujący jest fakt wielości cząsteczek i jedności materii, jaką tworzą. Wykorzystałam monochromatyczną gamę błękitów oraz zbudowany z łuków układ form miękkich. Odcienie temperaturowe i gradienty błękitów nie powtarzają się, mimo spójności poszczególnych kompozycji. Nawiązują do powierzchni tafli wody. Przejścia tonalne mają sugerować przestrzenne złudzenia optyczne. Jest to świat widziany przez soczewki powiększające.
dr Magdalena Janota-Bzowska
dr hab. Agnieszka Kwiatkowska-Zwolan
Absolwentka Wydziału Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom magisterski uzyskała w pracowni prof. Krzysztofa Wachowiaka. Stopień doktora uzyskała w 2004 roku na Wydziale Malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pracą „Minotaur w labiryncie współczesności”. Pracuje w Instytucie Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie na stanowisku adiunkta w Pracowni Grafiki Warsztatowej. W pracy zawodowej, jak i twórczości własnej wykorzystuje archetypy oraz symbolikę zaczerpniętą z mitologii antycznej. Od 1996 roku brała udział w licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą. Wielokrotna laureatka kolejnych edycji konkursu Grafika warszawska. Zajmuje się grafiką warsztatową i malarstwem. Działa także w obszarach arteterapii oraz edukacji i promocji sztuki, współpracując z instytucjami pedagogicznymi i kulturalnymi. Autorka licznych artykułów i referatów, a także warsztatów plastycznych dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Graduate of the Department of Painting of the Warsaw Academy of Fine Arts. She obtained her master’s degree from the studio of Prof. Krzysztof Wachowiak. In 2004, she obtained her PhD from the Warsaw Academy of Fine Arts Department of Painting for the work Minotaur in the Labyrinth of Contemporaneity. She works at the Institute of Art Education, Maria Grzegorzewska University in Warsaw as an assistant professor in the Printmaking Studio. In her work and in her art she explores archetypes and symbols drawn from ancient mythology. Since 1996, she has taken part in numerous solo and collective exhibitions in Poland and abroad. She has won several prizes in successive editions of the Grafika warszawska competition. She practices printmaking and painting. She is also involved in art therapy as well as art promotion and art education, collaborating with educational and cultural institutions. Author of numerous articles and papers as well as art workshops for children, young people, adults and people with mental disabilities.
